حلم باید مرد را تا کار او گیرد نظام

صبر باید تا ببیند دوست دشمن را به کام

عادت ایوب و ابراهیم صبر و حلم بود

شد به صبر و حلم پیدا نام ایشان از انام

صنع یزدان همچنان کایوب و اپراهیم را

خواجه را دادست صبری کامل و حلمی تمام

تا به صبرش دوست از دشمن همی آید پدید

تا به حلمش کار ملک و دین همی گیرد نظام

کارهای ملک و دین در دست دستوری سزاست

کاو وزیر بن الوزیرست و همام بن الهمام

دین یزدان را نظام و شاه ایران را پدر

ملک را فخر و جهان را صدر و دولت را قوام

سایهٔ اقبال و بخت و مایهٔ فتح و ظفر

هم به صورت هم به سیرت هم به کنیت هم به نام

محترم شخصی که هر شخصی که بیند طلعتش

ننگرد در طلعت او جز به چشم احترام

چون فلک پرگار زد بر دولتش روز نخست

دولت او دست زد در دامن یوم القیام

هرکه بشناسد که یزدان هست حی لا یموت

او یقین داند که بختش هست حی لا ینام

لشکری را بزم او خرم کند وقت شراب

امتی را خوان او سیری دهد وقت طعام

بر زمین خشکی نماند گر دلش باشد بحار

در هوا باران نگنجد گر کفش باشد غمام

از مسام او کرم بر جای خوی زاید همی

ازکرم گویی هزاران چشمه دارد در مسام

صاحبی در مشرق و مغرب همال اوکجاست

خواجه ای در دولت و ملت نظیر او کدام

بالطف هنگام پرسش با نظر هنگام عدل

باکرم هنگام بخشش با طرب هنگام جام

از طرب روز ضیافت وز کرم روز نوال

از نظر روز مظالم وز لطف روز سلام

ای هلال رایت تو آفتاب افتخار

ای زمین حضرت تو آسمان احتشام

ای علی الاطلاق خورشید خراسان و عراق

ای به استحقاق مخدوم و خداوند کرام

گر روا بودی پس از خیرالبشر پیغمبری

جبرئیل از آسمان سوی تو آوردی پیام

چون قلم در دست تو پیش از حسام آمد به قدر

از حسد پر اشک شد روی حسام اندر نیام

وزدم خصمانت جون اشک حسام افزوده گشت

اشک را گوهر لقب دادند بر روی حسام

راه دنیی را و عقبی را عمارت کرده ای

هر دو ره را توشه ای درخور همی سازی مدام

آنچه دنیی را همی سازی صلاح است و صواب

وانچه عقبی را همی سازی صلوت است و صیام

بر جهانداران به اقبالت شود سهل المراد

هر کجا در مملکت کاری بود صعب المرام

شرح اقبال تو هرگز کی توان گفتن به شرط

چرخ هفتم را مساحت کی توان کردن به گام

چون به جیحون شاه مشرق پای کرد اندر رکاب

کرد دست عزم تو بر اسب کام او لگام

گه به دست جوکیان چون مار پیچان شد کمند

گه ز دست جنگیان چون مرغ پران شد سهام

رای تو با رایت شاه عجم پیوسته گشت

تا تکینانش رهی گشتند و خانانش غلام

شاه بر دشمن مظفر شد چو بر شاهین تذرو

شاه را دشمن مسخر شد چو بر شاهین حمام

فتح توران خسرو ایران به تدبیر تو کرد

هم به تدبیر تو خواهدکرد فتح روم و شام

تاکه در صدر وزارت جون تو دستوری بود

پای خسرو بر رکاب فتح باشد بر دوام

هر که او را دین بود مخلص بود در عهد تو

تا که در دین مخلص عهدش همی خواهد ذمام

هرکه او یک لحظه آزار تو را دارد حلال

لذت یک ساعتی بر عمر او گردد حرام

هرکجا خیلی زدند از بهر آشوب تو دم

هرکجا قومی نهادند از پی قهر تو دام

تیر محنت خسته کرد آن قوم را در یک وطن

بند خذلان بسته کرد آن قوم را در یک مقام

خون ایشان همچو مغز گنده گشت اندر عروق

مغز ایشان همچو خون تیره گشت اندر عظام

نایب تو چرخ گردان است در کین توختن

بی نیازی تو ز جنگ و فارغی از انتقام

از گهرهای مدیح تو قلم در دست من

گردن ایام را عقدی همی سازد مدام

کلک گوهر بار تو پرگوهرم کردست طبع

لفظ شکر بار تو پرشکرم کردست کام

گر جهان با ما درشتی کرد و تندی مدتی

شد به تدبیر تو نرم و شد به فرمان تو رام

زیر حکم تو چو اسبی با لگام آهسته شد

عالمی آشفته مانند هیونی بی لگام

کار دولت خام بود و بند دولت بود سست

باغ رحمت خشک بود و شاخ حرمت زردفام

سبزکردی شاخ زرد و تازه کردی باغ خشک

سخت کردی بند سست و پخته کردی کار خام

گشت ظاهر در ولایت رحمت و انصاف و عدل

گشت پیدا در شریعت حرمت و عهد و دوام

اصل هرکاری کنون بستی تو بر عقل و کرم

جهل جهال از میان بیرون شد و لوم لئام

همچنان شد کارهای ملک و دین کز ابتدا

بود در عهد ملک سلطان و در عهد نظام

از ملک سنجر ملک سلطان ز تو صدر شهید

تا قیامت شاد و خشنودند در دارالسلام

ای مبارک رای ممدوحی که از اوصاف تو

مادحانت را پدید آمد حکم اندر کلام

من رهی در خدمت تو با خطر بودم چو خاص

تا زخدمت دور ماندم بی خطر گشتم چو عام

گر ز خدمت دور ماندن لذتی باشد بزرگ

من بدین دولت نیم مستوجب عیب و ملام

خویشتن را داشتم یک چند دور از بهر آنک

روز غمهای تو را دیدم که نزدیک است شام

خواستم تا آن ظلام از روزگارت بگذرد

نور رای تو پدید آرد جهانی بی ظلام

گر چه شخصم غایب است از خدمت درگاه تو

روح پاکم را به حبل خدمت توست اعتصام

من به شکر مدح تو همواره تر دارم زبان

گرچه اکنون خشک دارم زآتش هجر توکام

روز روشن جز ثنای تو نگویم بیش خلق

چون شب آید جز ثنای تو نبینم در منام

کی بود کز خانه آرم سوی درگاه تو روی

چشم وگوش و دل نهاده بر قبول و اهتمام

گفته هر ساعت به همراهان ز حرص خدمتت

عجلوا یا قومنا الا غتنام الا غتنام

تا که باشد بوم و بام خانه ها را روشنی

اندر آن هنگام کز مشرق برآید نور بام

سایهٔ طوبی بنای دولتت را باد بوم

موکب شعری سرای همتت را باد بام

کار تو با عدل و از تو کارها با اعتدال

شغل تو با نظم و از تو شغلها با انتظام

زیر فرمان تو گردانی به از گودرز و گیو

زیر پیمان تو مردانی به از دستان و سام

طبع توسوی نشاط و چشم توسوی نگار

گوش تو سوی سماع و دست تو سوی مدام